اندومتریوزیس حالتی است که در آن بافتی مشابه آنچه که داخل رحم را میپوشاند در سایر نواحی بدن به خصوص اعضای لگن رشد، تکثیر و فعالیت میکند.
اندومتریوزیس زنان را در هر سنی تحت تاثیر قرار میدهد اما در سنین 50-30 سال شایعتر است.
یک بیماری طولانی مدت است و میتواند اثر عمیق و قابل توجهی در زندگی شما داشته باشد اما درمان هایی وجود دارد که میتواند کمک کننده باشد. یکی از انواع آن اندومتریوزیس رکتوواژینال است که با درد مقعدی در پریود همراه است.
علائم اندومتریوزیس چیست؟
علائم آن میتواند متنوع باشد. برخی زنان به شدت تحت تاثیر قرار میگیرند، در حالی که برخی دیگر می توانند علائم قابل توجهی نداشته باشند .
علائم اصلی اندومتریوزیس چیست؟
- درد در پایین شکم یا پشت یا درد لگنی . اغلب هنگام پریود تشدید می شود.
- درد هنگام پریود در حدی که مانع انجام فعالیت طبیعی روزمره می شود.
- درد هنگام یا بعد از sex
- درد هنگام دفع مدفوع یا ادرار ضمن پریود
- احساس بیماری، یبوست، اسهال یا وجود خون در مدفوع ضمن پریود
- اشکال در باردار شدن
شما ممکن است خونریزی شدید (heavy period) داشته باشید. شما ممکن است تعداد زیادی پد یا تامپون استفاده کنید.
اندومتریوزیس برای بسیاری از خانمها ممکن است بشدت تاثیر گذار باشد و گاهی منجر به احساس ( depression) یا افسردگی شود.
چه وقت برای اندومتریوزیس به پزشک مراجعه کنید؟
مشکل است که اندومتریوزیس را بتوان تشخیص داد. به این علت که علائم آن بسیار متغیر است و سایر بیماری ها هم میتوانند علائم مشابهی را ایجاد کنند.
پزشک شما در مورد علائم از شما سوال میکند و شما را معاینه میکند و به شما پیشنهاد درمان میدهد. اگر درمان های عادی موثر نبود، سونوگرافی، MRI یا لاپاراسکوپی به شما پیشنهاد میشود.
لاپاراسکوپی چیست؟ (Laparoscopy)
عملی است که در آن جراح یک میله باریک را از سوراخ کوچکی اطراف ناف عبور میدهد تا از طریق آن داخل شکم و لگن را ببیند و بررسی کند، این تنها راه قطعی تشخیص اندومتریوزیس است.
درد اندومتریوزیس چگونه است؟
درد لگنی ممکن است از پریود شما شروع شود و برای چند روز طول بکشد، می تواند تیرکشنده و مبهم باشد، اغلب با مسکن رفع می شود.
برخی زنان میگویند: آنقدر شدید است که احساس می کنند اعضای لگن آنها به بیرون کشیده می شود، گاهی درد تپنده و جونده است.
رحم و تخمدان نزدیک کمر و پایین شکم قرار گرفته اند و همچنین ممکن است پایین کمر را تحت تاثیر قرار دهند(backache).
اندومتریوزیس می تواند اعصاب مرتبط با کشاله ران،مفصل ران و پاها را تحت تاثیر قرار دهد (Leg pain)،
پس ممکن است کار کردن و حرکت کردن را با سختی همراه کند.
بسیاری از زنان هنگام سکس یا تا دو روز بعد از آن درد دارند که ممکن است مبهم یا تیرکشنده باشد، برخی آن را بصورت دردی در محوطه ی لگن نیز توصیف می کنند،(Painful sex).
حرکات روده دردناک (Painful bowel movements)
بسته به ناحیه ای که توسط اندومتریوزیس تحت تاثیر قرار میگیرد، ممکن است دستشویی رفتن ( دفع مدفوع) را دردناک کند و اگر شدید باشد ممکن است باعث خونریزی و یبوست نیز بشود.
تاثیر اندومتریوزیس بر نازایی (infertility)
اندومتریوزیس ممکن است باردار شدن را با سختی همراه کند.
اگر بافت داخل رحم در بیرون آن رشد کند، ( اسکار یا چسبندگی و زخم مکرر) ایجاد میکند، که می تواند لوله های رحمی را تحت تاثیر قرار دهد، که مانع ملاقات اسپرم با تخمک می شود، بنابراین از باروری تخمک و لانه گزینی آن در رحم جلوگیری میکند.
جراحی میتواند بافت هایی که اضافه تشکیل شده اند را خارج کند و باردار شدن را راحت تر کند، در غیر این صورت شما ممکن است از روش های کمک باروری مانند IVF برای باردار شدن کمک بگیرید.
علل اندومتریوزیس چیست؟ (causes)
علت اندومتریوزیس ناشناخته است.
تئوری های متعددی پیشنهاد شده شامل:
- ژنتیک، شرایطی که آنرا در خانواده شایع تر میکند.
- برگشت خون قاعدگی وقتی که مقداری از خون با پوشش رحم بطرف لوله فالوپ و داخل لگن رفته و روی ارگانهای لگنی کاشته میشود.( به جای اینکه بدن را به صورت پریود ترک کند)
- حالت های Autoimmune یک مشکل در سیستم ایمنی یعنی دفاع نرمال بدن در مقابل بیماری ها و عفونت
- سلولهای اندومتریوم از طریق گردش خون یا سیستم لنفاتیکها منتشر میشوند
معمولا بافت اندومتریال داخل رحم را می پوشاند، در هر بار پریود ریزش پیدا میکند در اندومتریوزیس اگر چه قطعاتی از بافت پوششی رحم (Endometrial Tissue) خارج از رحم رشد میکند و ایجاد چسبندگی بین ارگان ها و اعضای اطراف میکند ، و این موجب درد و سایر علائم اندومتریوزیس میشود. اگرچه علت دقیق آن ناشناخته است اما از آنجا که در یک خانواده با شیوع بیشتری دیده میشود فرضیه علت ژنتیک آن را پیشنهاد میکند، سایر عللی که ممکن است نقشی در ایجاد اندومتریوزیس داشته باشد عبارتند از:
در حالت نرمال سیستم ایمنی بدن باید بافت اندومتریال را که به طور نابجا وارد لگن یا بافت دیگری شده از بین ببرد، نقص در عملکرد سیستم ایمنی ممکن است علت بروز اندومتریوزیس باشد.
آیا صدمه بافتی موجب اندومتریوزیس میشود؟
برخی مطالعات نشان می دهد صدمه و ضربه به بافت های مجاور رحم ممکن است موجب انتقال بافت اندومتریال شده،نهایتا منجر به اندومتریوزیس شود. برای مثال زنانی که مورد جراحی سزارین قرار می گیرند، ممکن است در محل برش سزارین یا نزدیک آن ضایعات اندومتریوزیس داشته باشند.
تاثیر هورمونها بر اندومتریوزیس
استروژن به میزان بالا یا اشکال در تعادل بین استروژن یا سایر هورمونها ممکن است منجر به اندومتریوزیس شود.
اما هیچکدام از این تئوری ها علت اندومتریوزیس را توضیح نمیدهد. احتمال دارد این بیماری حاصل اثر تعدادی از این علت ها باشد.
اندومتریوزیس رکتوواژینال (Rectovaginal)
اندومتریوزیس رکتوواژینال وقتی اتفاق می افتد که بافت اندومتریوزیس به رکتوم ( بخش انتهایی روده بزرگ) واژن و یا نواحی بین این دو بچسبد.
اندومتریوزیس رکتوواژینال می تواند مناطق زیر را تحت تاثیر قرار دهد:
- واژن (vagiva)
- رکتوم (rectum)
- چین بین رحم و رکتوم (recto uterine pouch)
- تیغه بین واژن و رکتوم (rectovaginal septum)
- لیگامان یوتروساکرال (uterosacral ligaments)
همین ممکن است با فعالیت روده تداخل پیدا کند و قسمتی از روده را ببندد. قطعات بافتی که به خارج رحم می چسبد و شبیه بافت پوششی داخل رحم (آندومتر) است ایجاد چسبندگی می کند، این چسبندگی ها مناطق بزرگ و در حال رشد ایجاد میکنند، که با فعالیت نرمال ارگان ها تداخل پیدا میکند، گاهی ایجاد عفونت و خونریزی در محل میکنند. اندومتریوزیس بسته به اینکه چقدر شدید باشد و چقدر بافت اندومتریوزیسی در چه محل هایی ایجاد کرده باشد تقسیم بندی میشود.
اندومتریوزیس رکتوواژینال مرحله شدید بیماری است ، شدیدترین فرم آن که ۴ تا ۳۷ درصد بیمارانی که اندومتریوزیس دارند را تحت تاثیر قرار میدهد.
زنان با اندومتریوزیس رکتوواژینال ممکن است این علائم را هم علاوه بر علائم ذکر شده داشته باشند.
علائم همراه اندومتریوزیس رکتوواژینال
- پریود سنگین (شدید)
- خونریزی بین دو پریود
- گرفتگی شدید لگنی
- درد هنگام سکس
- درد مثانه
- عدم کنترل ادرار و مدفوع
- نازایی
زنان با اندومتریوزیس رکتوواژینال ممکن است این علائم را علاوه بر علائم بالا تجربه کنند:
- درد هنگام حرکات روده
- خونریزی از مقعد
- احساس کشش و فشار هنگام حرکات روده
- علائم IBS (سندروم روده تحریک پذیر) مانند یبوست و اسهال
- درد شدید معده
- احساس التهاب در معده ، واژن ،رکتوم و ناحیه بین واژن و مقعد
- نفخ و تجمع مایع
همه آنهایی که اندومتریوزیس دارند این علائم را تجربه نمی کنند و شدت این علائم هم متناسب با شدت بیماری نیست یعنی برخی درد مزمن دارند با اندومتریوزیس خفیف در حالی که بقیه فقط درد خفیفی دارند با درد رکتوواژینال شدید.
درمان اندومتریوزیس
در حال حاضر درمان قطعی برای اندومتریوزیس وجود ندارد اما راه هایی وجود دارد تا تحمل آن را آسان تر کند.
درمان ها عبارتند از :
- تسکین درد با ایبوپروفن و یا استامینوفن
- درمان های هورمونی و ضد حاملگی، شامل قرص ضد حاملگی Mirena IUD و آنالوگ های گنادوتروپین هورمون (GNRH)
- جراحی برای خارج کردن مناطق اندومتریوزیس
- جراحی برای خارج کردن بافت هایی که تحت تاثیر اندومتریوزیس قرار گرفته اند، مانند جراحی برای خارج کردن رحم (hysterectomy)
یکی از گرفتاری هایی که اندومتریوزیس ایجاد میکند اشکال در باردار شدن است (Infertility، یا نازایی).
جراحی برای خارج کردن بافتهای اندومتریوزیس می تواند کمک کند و شانس بارداری را افزایش دهد اگرچه تضمینی که اطمینان دهد که شما قادر به باردار شدن خواهید بود وجود ندارد.
بعد از درمان جراحی اندومتریوزیس پزشک شما توضیح کافی به شما خواهد داد.
